GENÇ ATICILARIN SEÇİMİ

G.RUDERMAN / A.KOMARAWA Çeviri:Tanju BAĞIRGAN

Atletizmde atma dallarında çocuk ve gençlerin yeteneklerini belirlemede antropometrik veriler ile kondisyonel norm değerleri (özellikle çabuk kuvvet maximal kuvvet ve hareket hızı) kullanılmaktadır.Dünyanın en iyi atıcılarını özelliklerden birisi iri bir yapı ve uzun boylu olmalıdır.(Burada ciritçiler ortalama boy ve ağırlık düzeyleri ile ayrı bir özellik gösterirler).Örneğin 22. ci olimpiyat oyunlarında finale kalan erkek cirit atıcılarının ortalama boyları 181.5cm.ağırlıkları 92 kg;bayan cirit atıcıların ise boylarının 171.9cm. kilolarının 93kg. olduğu saptanmıştır.

Bu açıdan atma dalları için genç sporcuların seçiminde ortalama üstü iri bir yapı,gelişmiş kollar ve bedenin üyelerinin niteliği göz önünde bulundurulmalıdır.Özellikle disk atıcılar için omuz genişliği ve kol uzunluğu göz önüne alınmalıdır.Burada üzerinde durulması gerekli bir noktada beden üyelerinin dengesizce geliştiğidir. Örneğin okul çağının ikinci evresinde kas kitlesinin vücut ağırlığına oranı yetişkin sporcuların oranına erişmiş değildir(Bu faklılık, % 68 oranındadır).Bunun yanında atma dalları için belirleyici yapısal özellikler 2-3 yıllık düzenli bir antrenman süreci sonunda ortaya çıkar.Bayanlarda sağlam olarak bu özellikler 14 yaşından sonra genç erkeklerde 15-16 yaşlarında belirginleşir.

Genç atıcıların seçiminde,sporsal testler ile kondisyenel yapıların saptanması,güvenilir bir ölçüttür.Özellikle önemli bir belirleyici olan çabuk kuvvet ve çabukluk (sürat) çizelge 1'de belirtilen testler ile saptanır.Yetenekli atıcılar 12-15 yaş arasında denetim ölçütlerine ulaşmış olmalıdırlar.

Bu test bataryası ansal verim durumunun saptanması yanınıda sporcunun potansiyel olanaklarını saptamakta da kullanılır.Bu kullanımda gelişim özellikleri de göz önüne alınmalıdır.Bu açıdan bu testler aynı koşullarda yılda 3-4 defa uygulanmalıdır.

Gelişim düzeyi için norm değerini diğer bir değişle kondisyonel yetilerin artış hızı (AH)bu testlerin temel alındığı aşağıdaki formül ile belirlenir.

100(Son değer-Başlangıç değeri)

Artış Hızı (AH) = 0,5(Başlangıç değeri+Son değer)

Yüksek bir başlangıç düzeyi ve artış hızı(yıllık %12-15 arasında)-biyolojik yaş göz önüne alınmalıdır ileride iyi bir atlet olabilecek sporcunun göstergesidir.

Gelişim dönemi antrenmanının özelleşme evresinde (yaklaşık 17-18 yaş, çevirenin notu).Bu testlere ek olarak gülle atma ile uygulanan testler kullanılır.Bu testler aracılığıyla bu yaştaki atletler ile uluslararası düzeydeki atletlerin sinir-kas sisteminin olanaklarının karşılaştırılması gülle atma testleri ile de genç atletlerin düzeylerinin sınanması gerçekleştirilir.

Burada SİNİR-KAS ÖLÇÜTÜ sporcunun maximal kuvvet düzeyinin (örneğin benç press değeri)sporcunun yönlendirme değeri olan 21.00m.lik atış yaptığı gülle ağırlığına bölümü ile elde edilir.Ölçüt değer 30' ya da daha az ise bunun anlamı potansiyel olanakların arttırılma şansı olduğudur.Daha büyük değerlerin anlamı ise gelecekteki verim değerinin artışında olanakların az olacağıdır.SİNİR-KAS ÖLÇÜTÜ gelecekteki gülle atıcılarının potansiyel olanaklarını göreceli olarak önceden söyleme olanağı verir.

okul öğrencisi olan çocuk ve gençlerin yönlendirilmesi için çizelge 2'de model özelliği taşıyan değerler verilmiştir.Bu değerler model özelliği yanında kondisyonel hazırlık için gerekli ölçüleri taşır.Bu test değerlerinin oluşturulmasındaki temel amaç özel grupların oluşturulması için belirleyici olmalıdır.

Modelin belirleyicisi olan test değerleri yüksek verim sporcularının ve genç atıcıların gerçekleştirdiği kondisyonel düzeylerin karşılaştırılması ile elde edilmiştir.Bu değerlerin düzenlenmesinde yaşa özgü özellikler de göz önüne alınmıştır.

Hesaplama yöntemlerinin açıklanmasında örnek olarak burada tam skuatı vermek istiyoruz:20.50m.'lik bir dereceye sahip olan gülle atıcı bayanlar ortalama olarak 170kg tam skuat yaparlar.Bu atıcı bayanların maximal kuvvet değerlerinin gülle atma derecesine bölünmesiyle 1 metrelik bir uzaklık için ''kilogram-değer'' bulunur (170:20;5=8.29kg).Uygulamada yaptığımız testlerde ise 14m.'likgenç bayan gülle atıcıların ortalama tam skuatları 110kg olarak saptanmıştır.Bunların kilogram değerleri ise (110:14=7.85kg)dır.Bu değerlerden yaşa özgü değerlerin göz önüne alınmasının gerekli olduğu gerçeği ile bir ''düzeltme değeri''nin saptanması yapılmalıdır.Bu ''düzeltme değeri de gençlerin test değerlerinin büyüklerin test değerine bölümü ile elde

edilir.Bizim örneğimizdeki düzeltme değeri=7.89

8.29

=0.94.Örneğin 13.70'lik bir bayan gülle atıcısının tam skuat değeri gülle atma değeri(13.70)ile büyük bayan gülle atıcısının kilogram değeri(8.29) ile düzeltme değerinin çarpımından elde edilir.

Tam skuat değeri=13.70x8.23x0.94=106kg.

Bu açıdan genç bayanlar için model tam skuat değeri 106 kg olarak alınmıştır.Diğer test değerleri de benzer biçimde saptanmıştır.

Test Alıştırmaları Ve Genç Kızlar Genç Erkekler

Antropometrik Veriler 12 13 14 15 12 13 14 15

Boy(cm) 168 170 174 178 170 178 185 190

Ağırlık(kg) 55 60 70 75 65 73 80 85

Kulaç Uzunluğu(cm) 178 180 184 188 182 190 196 200

Ayaktan 30 m(sn) 5.0 4.8 4.6 4.4 4.4 4.3 4.2 4.1

Ayaktan 60 m 9.0 8.8 8.6 8.4 8.4 8.2 8.0 7.8

Durarak Uzun(cm) 200 210 220 230 220 240 260 280

Durarak Üç Adım(cm) 640 660 680 700 680 740 800 820

Baş Üstünden Geriye 11.50 12.50 13.00 14.00 10.00 12.00 14.00 15.00

Gülle Atma(m)(Kızlar 3 kgm, erkekler 3kg)

Denetleme Ölçütleri Genç Kız Genç Erkek

DİSK GÜLLE DİSK GÜLLE

Derece(m) 48,00 13,70 50,00 15,70

Geriye gülle atma(4-6) 15,20 15,20 15,76 16,28

Önden gülle atma(6kg) 14,50 14,40 15,50 15,70

Durarak disk biçiminde

Gülle atma(4kg) 16,10 - 21,70 -

Tam skuat(kg) 100 106 160 170

Benç pres(kg) 60 65 110 130

Omuzlama(kg) 65 65 100 120

Sabit koparma(kg) 50 50 80 90

Durarak uzun(cm) 260 250 290 290

Durarak 3 adım(cm) 720 710 870 854

Durarak yüksek atl.(cm) 55 55 85 80

30 m.alçak çıkış(sn) 4,5 4,6 4,2 4,2

60 m.alçak çıkış(sn) 8,5 8,5 7,3 7,3

Çizelge 2: Genç Atıcıların (18 yaş ) Kondisyonel Model Değerleri.